Regio

De vergeten Republiek – Zutphen en de Nieuwe Wereld in de zeventiende eeuw

Willem Frijhoff

In de zogenoemde Gouden Eeuw werd niet alleen vanuit Holland en Zeeland handel en slavenhandel bedreven, ook het hertogdom Gelre liet zich niet onbetuigd. Vanuit Zutphen oriënteerden bijvoorbeeld de broers Hendrick en Alexander van der Capellen, telgen uit een oudadellijke familie, en hun stadgenoten Willem Beeckman en Otto Keye zich op de verlokkingen van de Amerikaanse wereld overzee.

Slechts een enkele hoofdpersoon uit De vergeten Republiek is daadwerkelijk in Amerika geweest, maar allemaal hebben ze een actieve, soms intieme relatie met de Nieuwe Wereld opgebouwd, en anderen daarin meegesleept, te beginnen met de boeren uit de Graafschap. De geschiedschrijving van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden heeft zich al snel na haar ontstaan gefocust op de regio’s en kringen waar het geld werd verdiend: de kooplieden en regentelites van het Westen. Willem Frijhoff corrigeert dat beperkte historisch perspectief.

In dit boek illustreert hij de herleving van Oost Nederland tijdens en na de rampzalige oorlogsjaren rond 1600 en de participatie van het hertogdom Gelre in de nieuwe Republiek aan de hand van een klein complex van adellijke en burgerlijke Zutphense families.

Willem Frijhoff is emeritus hoogleraar geschiedenis van de moderne tijd aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de cultuur-, mentaliteits- en religiegeschiedenis van Europa en Noord-Amerika. In 1995 verscheen zijn monumentale boek Wegen van Evert Willemsz. Een Hollands weeskind op zoek naar zichzelf, 1607-1647.

Een bekoorlijk gezigt van welvaart

De ontwikkeling van Zutphen in de negentiende eeuw

Wandel je door het hedendaagse Zutphen, dan zie je nog duidelijk hoe de negentiende eeuw van invloed is geweest. Door de sloop van de vestingwerken kon de stad voor het eerst sinds de middeleeuwen ook buiten de muren groeien. Een spoorbrug over de IJssel vergrootte de bereikbaarheid en stadsarchitecten gaven de stad het markante ’IJsselfront’ waar sindsdien nauwelijks meer aan is getornd. De negentiende eeuw was in belangrijke mate beeldbepalend voor de stad, zoals die nu is, en de ontwikkelingen maakten het mogelijk dat de bevolking in de eeuw die sindsdien verstreken is meer dan verdubbelde. We lijken wel eens vergeten hoeveel impact de veranderingen van toen nog altijd op ons leven nu hebben. Ten onrechte, zul je merken als je dit boek leest.

Zutphen Pop

Harry Leushuis

Zutphen Pop is een door Harry Leushuis samengestelde bundel over de ontwikkeling van de popmuziek in Zutphen. Het boek is grotendeels gebaseerd op verhalen van muzikanten uit Zutphen of van mensen die affiniteit met de Zutphense popmuziek hadden.

Harry Leushuis zelf was een gevierde muzikant die deel uit maakte van tal van roemruchte bands. Hij zette niet alleen zijn eigen memoires op papier maar sprak ook veel andere personen. Samen schreven ze de verhalen over de Zutphense pophistorie.

Zutphense Poortenkalender

Een verjaardagskalender met elke maand een gedicht van Hanz Mirck en een schilderij van een van de bestaande of verdwenen Zutphense poorten van Johan Heimgartner.

Berkelpoort  (September herfstmaand)

Een poort is er alleen
om het schuim te weren:
water golft er stilzwijgend onderdoor,
wijn uit Duitsland stroomt binnen.

Derrick heeft genoeg gedronken
Om er verstand van te hebben.
Wat een etiket is voor vloeistof
is een vlag voor een rivier,

en wat een hals is voor een fles
is een poort voor een stad:
vrijheid borrelt
onder de oppervlakte.

Hanz Mirck

100 Highlights van Zutphen

Brigiet Bluiminck

Zutphen heeft een uiterst zeldzame kettingbibliotheek, waarvan er in heel Europa nog maar drie bewaard zijn gebleven. Het oudste stenen huis in Zutphen is al tussen 1250 en 1300 gebouwd en de binnenstad is nog grotendeels middeleeuws. Deze feiten en heel veel meer vind je in 100 Highlights van Zutphen. Honderd monumenten – in willekeurige volgorde – met hun verhaal én een beknopte geschiedenis van Zutphen.

De laatste heer

Hoe de bevoorrechte klasse in Nederland plaatsmaakte voor de gewone man

Astrid Schutte

In De laatste heer ontvouwt Astrid Schutte de fascinerende geschiedenis van het einde van de Nederlandse standenmaatschappij. Hoofdpersonen zijn twee prominente bewoners van haar Gelderse geboortedorp Baak: kasteelheer Werner Helmich en haar vader Jan, de latere directeur van de lokale bank. Werner komt uit een aanzienlijk geslacht, Jan is een eenvoudige pachterszoon, op jonge leeftijd wees geworden.
In de eeuw waarin de traditionele elite zijn positie verliest heeft erfgenaam Werner de taak het familiehuis voor zijn nageslacht veilig te stellen. Jan droomt er ondertussen van om hogerop te komen in het leven. De wegen van de kasteelheer en de pachterszoon kruisen elkaar: kasteelheer Werner schiet Jan te hulp bij het najagen van zijn droom terwijl hij de zijne moet opgeven. De laatste heer van Astrid Schutte is daarmee zowel een saluut aan verloren tijden als een eerbetoon aan het nieuwe Nederland, waarin wat je kúnt belangrijker is dan de plek waar je wieg heeft gestaan.

Voetstappen zonder echo

Evert Jan Rieksen

In Voetstappen zonder echo wordt de lezer meegevoerd naar de soldatenwereld van het oud-Hollandse regiment jagers / 33e regiment lichte infanterie in de Franse tijd gedurende de jaren 1806-1814. Veel aspecten van het soldatenleven en -werk komen aan bod: de ‘werkplaats’ van het regiment, de doorstroom, de aard van het werk en de arbeidsomstandigheden (beloningen en straffen). Het boek beschrijft het onwaarschijnlijk zware soldatenleven en hoe zij, vaak met de dood voor ogen, geloofden in hun organisatie en gezamenlijk doel.

Regionaal is het boek interessant omdat veel mannen uit Zutphen, Warnsveld en omgeving bij dit regiment dienden. Voetstappen zonder echo beschrijft de dienstplicht in 1811 in de Achterhoek, het verblijf en de medische zorg van de bataljons van het regiment te Zutphen, Doesburg en Deventer en de blokkade van Deventer in 1813/1814, die vanuit Zutphen aangestuurd werd.

Evert Jan Rieksen promoveerde eind 2020 op dit onderzoek aan de VU.

Dat offer is groot geweest

Han Pieterse en Ina Brethouwer

Al jaren prijken hun namen op het ‘Monument voor de Gevallenen’ in Warnsveld. De namen van negen Warnsveldse militairen en verzetsstrijders die sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie waren deze mannen? In het boek Dat offer is groot geweest worden voor het eerst hun levensgeschiedenissen opgetekend.

Dichter in de Achterhoek

Marc Weikamp

In Dichter in de Achterhoek publiceert illustrator Marc Weikamp zes schitterende beeldverhalen van gedichten en liedteksten waarin de Achterhoek wordt bezongen.

De reeks opent met de beroemde dichtregels van Willem Sluiter: Waer iemant duisent vreugden soek, Mijn vreugt is in dees’ achter-hoek. Ze werden in 1668 gepubliceerd.

Herdenking, van A.C.W. Staring ( 1767-1840 ), is een gedicht over natuur en ontluikende verliefdheid uit de Romantiek.

Ik heb van de natuur nog nooit genoten / Als hier op Hoonte in de Achterhoek. Deze regel komt uit het gedicht Hoonte ( 1949 ) van Gerrit Achterberg dat hij schreef tijdens zijn verblijf in Neede.

Het dialect-lied Oerend hard ( 1976 ) van Normaal geeft een heel herkenbaar Achterhoekgevoel; de beleving van de kameraadschap, de boeren ( sub )cultuur en de no-nonsens mentaliteit.

 Vrouw Begeerdink ( 1992 ) is een humoristisch lied van de Achterhoekse dialectband Boh Foi Toch. Het is geschreven door Hans Keuper, zanger en tekstdichter.

 Eensklaps roeken ( 2013 ) van H.C. ten Berge, speelt zich af op de verkeersbrug over de IJssel bij Zutphen. De brug vormt de entree tot de Achterhoek, zoals op een bord langs de weg staat te lezen.

Het land van de jonker

Brand Overeem en Bert Paasman

Brand Overeem en Bert Paasman hebben het land van de jonker, met al zijn bewoners en omgangsvormen, in woord en beeld vastgelegd. Een uniek boek dat tevens een prachtig tijdsbeeld schetst van de Veluwse adel en hun onderhorigen, en hun onderlinge verhouding in de vorige eeuw. De pachters, arbeiders, ambachtslieden, en jachtopzieners: zij ‘maakten’ het landgoed. Overeem & Paasman hebben geprobeerd ook die, meestal anonieme mensen, een gezicht en een naam te geven.

Het land van de jonker – een boek over macht, jacht en pacht – bestrijkt het gebied West-Veluwe en IJsselstreek, met plaatsen als o.a. Putten, Nijkerk, Voorthuizen, Driedorp, Zwartebroek, Twello, Wilp, en Voorst.

Brand Overeem is een gelauwerd fotograaf en bekend van zijn werk voor de Amersfoortse Courant en het Veluws Dagblad. Bert Paasman is cultuur- en literatuurhistoricus van de Veluwe en van de vroegere koloniën. Zij werkten eerder al samen aan de boeken Het leven van Evert en Mariahoeve.