Regio

De grondleggers van de Librije in Zutphen – Een bont gezelschap in roerige tijden

Jos Hartman
Marieke van Delft (red.)

Sinds het jaar 1500 heeft de Walburgiskerk in Zutphen een bibliotheek. In 1564 werd de nieuwe Librije geopend. De geschiedenis van de Librije en haar boeken is ook een geschiedenis van burgers van Zutphen die vonden dat er een openbare bibliotheek moest komen.
In dit fraai geïllustreerde boek maakt de lezer kennis met tien personen uit de vijftiende en zestiende eeuw die de Librije hebben bedacht, gebouwd en voorzien van boeken. Het gaat om een burgemeester van een stad in oorlog, enkele geestelijken van de Walburgiskerk en drie kerkmeesters. De eerste kerkmeester bedacht de Librije, de tweede bouwde haar en kocht er boeken voor, de laatste probeerde het werk voort te zetten, maar vluchtte voor de Reformatie en stierf onderweg. Ook bevat dit boek een biografisch portret van een rector van de kapittelschool en van een frater die goed kon drinken en dichten. Kortom, een bont gezelschap in roerige tijden.

Kastelen, buitenplaatsen en landgoederen langs de Oude IJssel

M. Diepeveen-Jansen (Pol)

Langs strategisch gelegen waterwegen in ons land lagen talrijke kastelen, buitenplaatsen en landgoederen waar de adel verbleef om hun bezittingen te besturen, recht te spreken, te jagen, pacht en tol te innen, en met elkaar te kunnen verkeren.
 Zo ook langs de Oude IJssel. Daar hebben de meeste adellijke huizen onze tijd niet gehaald, maar toch is er verrassend veel bewaard gebleven. Van de bestaande huizen zijn de kastelen Keppel en Wisch en de huizen De Kemnade en Landfort wel de meest aansprekende objecten. Maar ook kasteel De Kelder, huis Wesenthorst en de boerderij ‘t Mulra zijn bewaard gebleven en op andere plaatsen houden overblijfselen van de huizen of informatieborden de herinnering aan zulke historische locaties levend.

M. Diepeveen-Jansen (Pol) vertelt in dit boek het bijzondere verhaal van de opkomst en neergang van de huizen en hun bewoners, en de strijd en sociale onrust die daaraan ten grondslag lag of daarmee gepaard ging. Zij maakt duidelijk dat de Oude IJssel een met buitenplaatsen en kastelen bezaaide rivier is geweest in de wonderschone Achterhoek.

De laan die derwaart gaat – Langs wandel- en fietsroutes rondom Museum STAAL

Jan Baggen

Vereniging Almens Belang nam het initiatief voor het maken van een Almens Ommetje; een prachtige wandeling door het dorp Almen en langs rivier de Berkel. Museum STAAL ontwikkelde daarnaast een langere wandeling langs het Twentekanaal en de Berkel naar de Staringkoepel. Inmiddels staat de teller op vijf wandel- en twee fietsroutes die nu allemaal zijn gebundeld in deze uitgave. De prachtigste plekjes langs de routes zijn geïllustreerd en beschreven door tekenaar, schilder, illustrator en streekpublicist Jan Baggen uit Zutphen.

De vrolijke canon van Zutphen – 1700-1900

Davy Kastelein en Derk-Jan Rouwenhorst

Archeoloog Davy Kastelein schetst in het derde deel van De Vrolijke Canon van Zutphen met cartoons, historisch beeldmateriaal en overzichtelijke kaartjes een levendig beeld van de historie van Zutphen van plusminus 1700 tot 1900. Onderwerpen die aan bod komen zijn: de Slag bij Spitholterbrug, Katechismus der Natuur, de eerste zielendokter en de Koloniale Reserve. De illustraties zijn van de hand van Derk-Jan Rouwenhorst, die wekelijks de cartoons van Gert & Tess verzorgt voor de lokale krant Contact.

Ode aan de mannenkoren in de Achterhoek

Esther Gotink-van der Heijden

Esther Gotink-van der Heijden, dirigent van mannenkoor Inter Nos uit Groenlo, weet in dit boek vol interviews, historisch beeldmateriaal en fotoreportages een levendig beeld te schetsen van de mannenkoren in onze regio. Koorzangers en dirigenten vertellen wat de mannenkoorzang zo bijzonder maakt en hoe de cultuur is binnen de verenigingen. Daarnaast staan er veel wetenswaardigheden in dit boek. Hoe zijn de mannenkoren in Nederland ontstaan? Wat komt er allemaal kijken bij het zingen in een mannenkoor? Hoe werkt een koordirigent? Ondersteund met prachtige foto’s vertelt dit boek over tradities, zangplezier en saamhorigheid.

Voorst!

Een cultuurhistorische atlas van een veelzijdige gemeente tussen Veluwe en IJssel; onder redactie van Luuk Keunen

De cultuurhistorische atlas Voorst illustreert de wordingsgeschiedenis van de gemeente Voorst. Het is een fraai uitgevoerd publieksboek vol verhalen, foto’s, illustraties en kaarten.

Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel vertelt het chronologische verhaal van de landschapsgeschiedenis van de gemeente Voorst vanaf de prehistorie tot heden. In deel twee staat het huidige landschap centraal en komt zowel het bovengrondse erfgoed (landschap, gebouwen, cultuur, bedrijvigheid, kernen) als het ondergrondse (de bodem als schatkamer) aan de orde. In het derde deel komen diverse maatschappelijke en historische thema’s aan bod, zoals industrie en bedrijvigheid, strijd en verdediging, kunst en cultuur, maatschappij, wet en recht, religie etc. Dat alles wordt afgewisseld met persoonlijke verhalen van mensen met een band met Voorst.

De Walburgiskerk in Zutphen

Jos Hartman

De Walburgiskerk in Zutphen kent een lange en fascinerende geschiedenis: van middeleeuwse hoofdkerk van Stad en Graafschap Zutphen, via de Reformatie en de Tachtigjarige Oorlog naar de moderne tijd met haar restauraties, de Tweede Wereldoorlog en de lange weg van herstel. 

Jos Hartman beschrijft het roerige verleden van het gebouw, de gebruikers en het gebruik. Daarna volgt een rondgang door de kerk, langs schilderingen, beeldhouwwerk, grafzerken, de unieke kaarsenkroon, doopvont, orgel – alles wordt getoond en toegelicht. Ook de Librije, met haar unieke inventaris en collectie uit de vijftiende tot de negentiende eeuw, en de buitenkant van de kerk worden in beeld gebracht.

De Oosterspoorweg

De spoorlijn Amsterdam− Zutphen met zijtak Hilversum−Utrecht

Michiel ten Broek, Victor Lansink

De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) zocht rond 1870 aansluiting op het internationale netwerk van spoorlijnen door de aanleg van de Oosterspoorweg. Ze ging daarmee de concurrentie aan met de Rijnspoorweg die van Amsterdam via Arnhem naar Duitsland liep. Daarbij speelde ze onder een hoedje met de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Het eerste deel van de Oosterspoorweg werd op 10 juni 1874 in gebruik genomen. In anderhalve eeuw is er veel veranderd. Stations werden geopend, uitgebreid, vernieuwd of gesloten, de HIJSM werd een deel van NS, concurrentie verdween maar kwam in een andere gedaante weer terug. De Oosterspoorweg bracht het armelijke Gooi in korte tijd tot grote bloei met de eerste grote forensenstations van het land. Het imposante station Utrecht Maliebaan werd het Spoorwegmuseum en in Utrecht is zelfs een stuk van het Oosterspoor veranderd in een park.

Een Bassist Vertelt

Hans Hoog Stoevenbelt

Alles wat de mens doet, is een spel, hoe serieus ook. Spelen is de manier waarop we leren, waarop we onze cultuur overbrengen. Het is hoe de creativiteit werkt, die ons bevrijdt van onze grenzen, beperkingen, angsten. 
Door spelen leren we onszelf kennen. Misschien is het wel de enige manier om ons bestaan zin te geven. 
Maar niemand die weet hoe het werkt, want wie bestudeert, speelt niet. Niemand kan het ons uitleggen. Behalve één man: Hans Hoog Stoevenbelt. 
In de speelse anekdotes in dit boek doet hij ons voor hoe hij van kind af aan jong is gebleven.
Hans speelde met verf, met beroemde muzikanten, met humor, met corona, met zingeving, met naïviteit, met zwervers, hippies, kikkers en kakkers, met dichters, hoogwaardigheidsbekleders, met knakworst, met de lokale geschiedenis, met een witte walvis, met vuur, met grenzen, met zijn leven, met de waarheid.

Tegen de Duitse leugens – De illegale pers in Zutphen, 1940-1945

Menno Tamminga

In de Tweede Wereldoorlog konden kranten en tijdschriften alleen blijven verschijnen als ze de aanwijzingen van de bezetter volgden. Dat betekende dat uitsluitend nog pro-Duitse berichtgeving kon worden afgedrukt. In reactie op de Duitse censuur en aangemoedigd door geallieerde overwinningen kwamen er na 1942 in Nederland steeds meer illegale bladen. Sommige riepen op tot verzet, spraken hun lezers moed in en schreven al over de toekomst na de bevrijding. Andere brachten hoofdzakelijk frontnieuws en Oranje-nieuws, zoals ze dat oppikten door clandestien te luisteren naar de BBC en Radio Oranje.

Voor deze publicatie deed Menno Tamminga – oud-journalist van NRC – diepgaand onderzoek naar de illegale krantjes die in Zutphen verschenen en de contacten die de makers hadden met de (gewapende) illegaliteit. Het resultaat leest u in dit niet eerder vertelde verhaal dat een waardevolle aanvulling betekent op de geschiedschrijving van Zutphen.

Een belangrijk hoofdstuk is gewijd aan De Frontloupe, een illegaal krantje waarvan alle nummers worden bewaard in het Regionaal Archief Zutphen. Behalve aan De Frontloupe besteedt Tamminga aandacht aan Het Parool, De Waarheid en Trouw, drie landelijke kranten die ook in Zutphen verschenen.

Met deze publicatie heeft de auteur niet alleen een lacune in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Zutphen opgevuld, maar ook een monument voor de dappere mannen en vrouwen opgericht van wie er acht hun activiteiten tegen de Duitse leugens met de dood moesten bekopen.