Herman over Boeken die geschiedenis schreven

Meningen zijn feiten, complottheorieën zijn wetenschappelijk bewezen en wetenschap is een wapen in de handen van corrupte machthebbers. Zie daar een paar veelgehoorde aanvallen op de klassieke wetenschap. Daar lijnrecht tegenover heeft minister Robert Dijkgraaf bij de opening van het academisch jaar aan de universiteit Leiden geprobeerd die wetenschap weer op een vertrouwd voetstuk te plaatsen. Deze Van Someren-nieuwsbrief is geen plek voor debat, maar gelukkig mag ik u wel wijzen op een 25-tal wetenschappelijke Leidse parels, samengevat en – duur wetenschappelijk woord – gecontextualiseerd in Boeken die geschiedenis schreven, onder redactie van Kasper van Ommen en Garrelt Verhoeven.

Het oudste besproken boek is de Spieghel der Zeevaert van Lucas Jansz Waghenaer uit 1584-1585. Het is de eerste moderne zeeatlas met niet alleen prachtige kaarten maar ook aanwijzingen voor de zeilvaart op zee, alles om het varen zo veilig mogelijk te maken. In de zeeslag van 1588 werd het boek door beide vechtende partijen, de Spaanse Armada en de Engelse Vloot, gebruikt. Inmiddels hebben we GPS of mooier op zee, maar dit is waar het begon.

In zijn Systema Naturae heeft Carolus Linnaeus in 1735 vanuit een religieus besef de hele door God geschapen natuur in kaart bracht. Zelfs de fabeldieren kregen een plek. Tot op heden wordt op zijn indeling – zonder de fabeldieren – voortgeborduurd.

Natuurlijk kon de Statenvertaling niet ontbreken, net zo min als Herfsttij der Middeleeuwen en de Bijdrage tot de herziening der Grondwet van Thorbecke, alle drie in Leiden geschreven en/of gedrukt. Maar wist u dat er in 1963 door studenten in Leiden ook een roofdruk is gemaakt van Wij slaven van Suriname? Actueel tot vandaag.

Wetenschap redt niet van inflatie of oorlog, maar deze bundel laat zien hoe schitterend het zoeken naar kennis, ordening en praktische toepassing kan zijn. En dat zoeken zal zich vast door meningen en complotten niet van de wijs laten brengen.