Grepen uit de geschiedenis

door Menno Tamminga

Schrijver en onderzoeker Menno Tamminga gaat op zoek naar markante momenten in de 181-jarige geschiedenis van onze boekhandel. Is het boek straks zelf geschiedenis?

Van sommige boeken weet ik nog wanneer ik ze gekocht heb. Omdat ik er als jongetje voor had gespaard, bijvoorbeeld. Of omdat ik het kocht op de drempel van een nieuwe levensfase.
Heeft u vergelijkbare ervaringen? Vast wel. Als u geen lezer en boekenkoper was, stond u niet ingeschreven voor deze nieuwsbrief. En al is lezen een solistische bezigheid, wij zijn met velen.

Vorig jaar kochten we samen 43 miljoen boeken. Evenveel als in 2023. Dat is goed nieuws, want de concurrentie is moordend. Niet alleen in het boekenvak zelf, waar zelfstandige winkels, zoals Van Someren & Ten Bosch, moeten opboksen tegen grote internetverkopers à la Bol.

Ook politieke dreiging is actueel. Dit jaar wordt de Wet op de vaste boekenprijs geëvalueerd. Deze afspraak bepaalt dat een Nederlands boek overal voor dezelfde prijs verkocht moet worden en dwarsboomt prijsstunten met bestsellers. Het einde van de vaste boekenprijs leidt onherroepelijk tot verschraling van het brede aanbod van boeken. En ook het einde van menig zelfstandige boekhandel. En dat terwijl het juist wat beter gaat. In 2024 steeg het aantal boekwinkels voor het eerst in jaren. Van 580 naar 655. Ook snoepten de fysieke boekhandels wat marktaandeel af van de internetwinkels.

Nog een politieke dreiging. Dit kabinet pestte ons boekenkopers met een hogere BTW. Toen misschien weer niet. Nu denk ik: ze doen het toch.

Naast deze financiële bedreigingen is er nog een ander gevaar: wijzelf. Er zijn zoveel tijdsbestedingen die om onze aandacht schreeuwen: sociale media, Netflix, kranten, tijdschriften, internet. Stuk voor stuk proberen ze ons te verleiden om vooral niet in ons boek te kijken.

En ze zijn succesvol, jazeker. Maar toch geeft de lezer zich niet gewonnen. De lezer en het boek doorstonden de introductie van de radio, de bioscoop, de televisie, internet en de smartphone, dus: genoeg reden voor optimisme. Natuurlijk wordt het niet meer zoals vroeger, toen bestsellers de winkel uitvlogen omdat íedereen erover sprak. Ook een hogere boekenprijs zal de lezer en de boekverkoper pijn doen. Het zal de status van het boek veranderen. Het boek zal meer en meer een cadeau worden, vandaar dat de omzetpiek naast de Boekenweek ook rond Sinterklaas en Kerst ligt. En natuurlijk rond verjaardagen. En weet u wat daaraan toch hoopvol is?
Er worden meer kinderboeken verkocht. En wie kopen die boeken? Ouders en grootouders. En dat is cruciaal voor het boekenvak. Want thuis wordt het zaadje geplant. Een mooi boek cadeau krijgen. Voorgelezen worden uit je eigen boek. De gevulde boekenkast in de huiskamer. Wie al jong met boeken in aanraking komt, kiest eerder voor een leven met boeken. Dat is beslissender dan inkomen, beroep, geslacht of leeftijd. Dus wie de toekomst van het boek wil veiligstellen… doe een kinderboek cadeau.