Bommen, brand en een illegaal krantje

Op 7 april 1945, de dag voor de bevrijding van de binnenstad, breekt brand uit in de Bata schoenenwinkel tegenover Van Someren. Burgers vormen een keten om emmers water uit een pomp in de Rosmolensteeg door te geven en de brand te blussen. Andere mogelijkheden zijn er niet. Jan Kelderman, die het bluswerk leidt, gooit de eerste emmer tegen de luiken van Van Someren. Ze zijn gloeiend heet en dreigen vlam te vatten. Een tweede keten gebruikt een pomp in de Naadzak en blust aan de achterkant van de Bata. Het vuur wordt gedoofd.

Eerder al, op 14 oktober 1944, was er geluk bij een groot ongeluk. Ongeveer 100 burgers sterven na het mislukte bombardement van de Engelse luchtmacht op de IJsselbruggen. De bommen vallen tot vlak bij het poortje op de Rozengracht naar de Rosmolensteeg, op 30 meter van de winkel.

Ravage bombardement Rosmolensteeg-Landbouwschool

Al voor de oorlogsjaren is de boekhandel ook een kantoorboekwinkel. Hij heet, naar de eigenaar, A. Hagenbeek. Met in kleine letters daaronder: AEC van Someren. In het spraakgebruik is het nog steeds: Van Someren.

De bezettingstijd laat zich markeren met twee daden. Hagenbeek adverteert op 1 augustus 1940 met drie andere boekhandelaren met een politieke activiteit. Mensen kunnen bij hen intekenen als lid van De Nederlandsche Unie. De landelijke oprichters van de Unie benadrukten de Nederlandse saamhorigheid tegenover de NSB én de Duitse bezetter. Honderdduizenden werden lid. Maar de Unie werd geen macht van betekenis. Aan haar optreden bleef later de geur van collaboratie kleven.

Dat kun je van Hagenbeek niet zeggen. Hij levert vanaf juni 1944 clandestien het steeds schaarsere papier aan de Frontloupe, een lokaal illegaal berichtenkrantje. In mei 1945 reiken de drie oprichters een gesigneerde oorkonde uit. Een dankbetuiging aan ‘Boekhandel v. Someren voor de hulp en medewerking aan de Frontloupe bewezen in de vijandelijke bezettingstijd.’